Maandelijks archief: september 2020

Unieke Japanse propagandafilms (1941-1945) open online beschikbaar

Beeld en Geluid stelt per 1 september een collectie Japanse weekjournaals uit de jaren 1941-1945 online beschikbaar. Deze films werden gebruikt als propaganda in voormalig Nederlands-Indië (nu Indonesië) dat onder Japanse bezetting stond van 1942 tot 1945. De (Japanse) auteursrechten zijn vervallen, waardoor deze films in het publieke domein zijn en open online beschikbaar worden gesteld. Onderzoekers, onderwijsinstellingen en het algemene publiek krijgen nu de gelegenheid om de films te bekijken, downloaden en te hergebruiken. De films op Open Beelden kun je hier vinden. Bekijk hieronder de trailer van dit project:

Propaganda
De films werden gebruikt door de Sendendu, de propaganda-afdeling van het Japanse militaire bestuur op Java, om de lokale bevolking van Indonesië te beïnvloeden. De films brengen enerzijds verslag uit over de laatste stand van zaken van het slagveld en politieke bewegingen, anderzijds komt ook het onderwijs van de Japanse cultuur en taal aan bod en worden mensen gestimuleerd tot het verbeteren van hun gezondheid en hygiëne. 


Studio Multifilm Batavia
Veel van de films zijn onder dwang vervaardigd in de Nederlandse studio Multifilm Batavia, die al voor de Japanse bezetting in Jakarta was gevestigd. Deze studio, onder leiding van de Nederlandse filmpionier Jan Cornelis Mol, was voor die tijd technisch en artistiek vooraanstaand. Mol beheerste diverse technieken zoals micro-cinematografie, versneld en vertraagd filmen, time-lapse en het gebruik van animaties. Hij had daarbij ook een duidelijke artistieke inslag. De Japanners dwongen Mol hen te helpen bij het vervaardigen van Japanse propagandafilms. Mede door de invloed en filmtechnieken van Mol zijn de Japanse films niet alleen historisch, maar ook film- en cultuurhistorisch van grote betekenis.

In onderstaande film over de preventie van malaria zien we diverse van de hierboven genoemde technieken terug:


Unieke collectie bij Beeld en Geluid

Kort na de Japanse capitulatie van 15 augustus 1945 is een groot aantal van deze Japanse propagandafilms door de terugkerende Nederlandse autoriteiten in Indonesië geconfisqueerd en naar Nederland verscheept. De films zijn na verloop van tijd ter conservering aangeboden bij het formele Film- en Fotoarchief van de RVD, een van de rechtsvoorgangers van Beeld en Geluid (bron). De films worden beheerd door het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, waar deze zijn opgeslagen, gedigitaliseerd en nu online beschikbaar worden gesteld. Voor zover bekend bestaat deze collectie alleen in Nederland.

Samenwerking NHK & Beeld en Geluid
De beschikbaarstelling is mede mogelijk gemaakt door voorafgaand onderzoek in samenwerking met NHK Enterprises Inc., de Japanse publieke omroep. In september 2019 startten Beeld en Geluid en NHK samen een onderzoekstraject op deze historisch belangrijke en unieke collectie door Natsuko Hayama uit Tokio, producer bij het Creative Business Center van NHK, gedurende elf maanden bij Beeld en Geluid onderzoek te laten doen naar deze filmcollectie. 

Doel van het project is om de collectie online toegankelijk te maken, onderzoek mogelijk te maken en een nieuw startpunt te creëren voor nieuwe gesprekken en ontdekkingen over deze gevoelige geschiedenis.